Πληροφορίες για το ευρύ κοινό στην Ελλάδα
Ο καρκίνος των ωοθηκών παρουσιάζεται όταν κύτταρα στις ωοθήκες ή στις σάλπιγγες αναπτύσσονται μη φυσιολογικά και πολλαπλασιάζονται ανεξέλεγκτα, σχηματίζοντας όγκo. Πρόκειται για τον 8ο πιο συχνό καρκίνο στις γυναίκες παγκοσμίως και εμφανίζεται κυρίως σε ασθενείς άνω των 50 ετών που βρίσκονται στην εμμηνόπαυση. Αποτελεί τον πιο θανατηφόρο γυναικολογικό καρκίνο, για τον οποίο δεν υπάρχει αξιόπιστο τεστ προσυμπτωματικού ελέγχου1,2.
Οι ωοθήκες αποτελούνται από 3 είδη κυττάρων: (1) τα επιθηλιακά κύτταρα, (2) τα γεννητικά αναπαραγωγικά κύτταρα, και (3) τα στρωματικά κύτταρα. Οι καρκίνοι των ωοθηκών διακρίνονται με βάση τα κύτταρα από τα οποία προέρχονται και κατηγοριοποιούνται με βάση συγκεκριμένα παθολογικά χαρακτηριστικά. Υπολογίζεται ότι υπάρχουν πάνω από 30 διαφορετικοί τύποι καρκίνου των ωοθηκών, ο καθένας με διαφορετική συχνότητα εμφάνισης και πρόγνωση επιβίωσης.
Ο επιθηλιακός καρκίνος είναι ο πιο συχνός τύπος καρκίνου των ωοθηκών (~90% των περιπτώσεων), και προέρχεται από το επιθήλιο των ωοθηκών – ένα λεπτό στρώμα κυττάρων που καλύπτει τις ωοθήκες – ή των σαλπίγγων1,3-5.
Υπάρχουν 4 βασικοί τύποι επιθηλιακού καρκίνου των ωοθηκών1:
Ο καρκίνος των ωοθηκών είναι δύσκολο να εντοπιστεί σε αρχικό στάδιο, καθώς τα συμπτώματά του είναι γενικά και μοιάζουν με εκείνα άλλων, πιο κοινών παθήσεων. Ωστόσο, όσο η νόσος προχωρά, τα συμπτώματα συνήθως γίνονται πιο έντονα και ευδιάκριτα.
Συμπτώματα που εμφανίζονται σε όλα τα στάδια1,3,6:
Συμπτώματα που εμφανίζονται συχνότερα σε προχωρημένα στάδια1,3:
Αν μια γυναίκα παρουσιάζει ένα ή περισσότερα από τα παραπάνω συμπτώματα για 2-3 συνεχόμενες εβδομάδες, θα πρέπει να επισκεφτεί τον ιατρό της για περαιτέρω αξιολόγηση.
* Τα γονίδια BRCA1 (BReast CAncer gene 1) και BRCA2 (BReast CAncer gene 2) παίζουν σημαντικό ρόλο στην επιδιόρθωση βλαβών του DNA. Κάθε άνθρωπος κληρονομεί δύο αντίγραφα αυτών των γονιδίων, ένα από την μητέρα και ένα από τον πατέρα.
Οι γυναίκες που έχουν μετάλλαξη σε αυτά τα γονίδια διατρέχουν σημαντικά υψηλότερο κίνδυνο να εμφανίσουν καρκίνο των ωοθηκών: 39–58% για BRCA1 μεταλλάξεις και 13–29% για BRCA2 μεταλλάξεις. Αντίθετα, το αντίστοιχο ποσοστό στον γενικό πληθυσμό είναι περίπου 1,1%. Επίσης, οι φορείς αυτών των μεταλλάξεων συνήθως εμφανίζουν τη νόσο σε μικρότερη ηλικία9.
* Οι παράγοντες που αναφέρθηκαν παραπάνω βοηθούν στη μείωση κινδύνου εμφάνισης καρκίνου των ωοθηκών, διότι μειώνουν τον αριθμό των κύκλων ωορρηξίας κατά τη διάρκεια της ζωής της γυναίκας. Όταν η γυναίκα έχει λιγότερους κύκλους ωορρηξίας, οι ωοθήκες εκτίθενται λιγότερο σε ορμονικές αλλαγές και κυτταρικές βλάβες, γεγονός που μπορεί να μειώσει τις πιθανότητες να εμφανιστούν καρκινικές μεταλλάξεις7,8.
Οι γυναίκες που φέρουν μετάλλαξη στα γονίδια BRCA1/2 πρέπει να παρακολουθούνται στενά από τους ιατρούς τους και να ενημερώνονται για τους τρόπους που μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου των ωοθηκών.
Η διάγνωση του καρκίνου των ωοθηκών στηρίζεται στις παρακάτω εξετάσεις1,6:
Στο πλαίσιο της γενικής γυναικολογικής εξέτασης, ο γιατρός ελέγχει την περιοχή της λεκάνης για να δει αν υπάρχει κάποια μάζα και να εκτιμήσει το μέγεθός της. Κατά τη διάρκεια της εξέτασης, ο γυναικολόγος ψηλαφεί τις ωοθήκες από την κοιλιά και τον κόλπο ταυτόχρονα.
Διακολπικό Υπερηχογράφημα: Ο γιατρός κάνει υπερηχογράφημα στην περιοχή της λεκάνης χρησιμοποιώντας μια κεφαλή που εισάγεται κολπικά, για να εξετάσει αν υπάρχουν μάζες στις ωοθήκες και τις σάλπιγγες. Μάζες που έχουν στερεό στοιχείο, ακανόνιστα όρια και πολλά αιμοφόρα αγγεία θεωρούνται ύποπτες για κακοήθεια. Μαγνητική Τομογραφία (MRI) και Αξονική Τομογραφία (CT): Παρέχουν επιπλέον πληροφορίες για τη φύση της μάζας και το στάδιο της νόσου. PET-CT: Χρησιμοποιείται στη σταδιοποίηση για ενεργούς όγκους.
Αν και οι καρκινικοί δείκτες (π.χ. CA-125) βοηθούν στη διάγνωση, η τελική διάγνωση του καρκίνου των ωοθηκών βασίζεται κυρίως στις απεικονιστικές εξετάσεις και την βιοψία.
Επιβεβαιώνει τη διάγνωση και καθορίζει τον τύπο του καρκίνου, βοηθώντας στη σταδιοποίηση και τη θεραπεία.
Το τεστ Παπανικολάου που πραγματοποιείται κατά τη διάρκεια του τακτικού γυναικολογικού ελέγχου δεν ανιχνεύει άλλα είδη γυναικολογικού καρκίνου πέρα από τον καρκίνο του τράχηλου της μήτρας.
Ο καρκίνος είναι περιορισμένος μόνο στις ωοθήκες ή στις σάλπιγγες.
Ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί στη μήτρα ή την ευρύτερη περιοχή της πυέλου.
Ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί πέραν της πυέλου ή/και στους λεμφαδένες.
Ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί σε άλλα όργανα ή περιοχές του σώματος.
Το θεραπευτικό πλάνο για τον καρκίνο των ωοθηκών εξαρτάται από τον τύπο του καρκίνου, το στάδιο της νόσου, την υγεία της ασθενούς γενικότερα και τις επιθυμίες της σχετικά με μελλοντική εγκυμοσύνη:
Είναι η κύρια θεραπεία για τον καρκίνο των ωοθηκών και μπορεί να περιλαμβάνει την αφαίρεση των ωοθηκών (ωοθηκεκτομή), της μήτρας (υστερεκτομή), και των γύρω ιστών ή λεμφαδένων, αν η νόσος έχει εξαπλωθεί.
Χρησιμοποιείται συνήθως μετά τη χειρουργική επέμβαση για να σταματήσει την ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων, είτε σκοτώνοντάς τα είτε εμποδίζοντας τον πολλαπλασιασμό τους, μειώνοντας έτσι τον κίνδυνο υποτροπής. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σε προχωρημένα στάδια, όταν η χειρουργική αφαίρεση δεν είναι εφικτή.
Χρησιμοποιεί διάφορους τύπους ακτινοβολίας για να σκοτώσει τα καρκινικά κύτταρα ή να εμποδίσει την ανάπτυξή τους. Η ακτινοθεραπεία χρησιμοποιείται συχνά για να συρρικνώσει τους όγκους και να βοηθήσει στη διαχείριση των συμπτωμάτων σε περιστατικά προχωρημένου σταδίου.
Δρουν επιλεκτικά, για να εντοπίσουν και να σκοτώσουν καρκινικά κύτταρα με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά.