Πληροφορίες για το ευρύ κοινό στην Ελλάδα
Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας αναπτύσσεται στον τράχηλο – το κάτω, στενό άκρο της μήτρας το οποίο συνδέει τη μήτρα με τον κόλπο. Πρόκειται για τον 4ο πιο συχνό καρκίνο στις γυναίκες σε παγκόσμιο επίπεδο, με περίπου 660.000 νέα περιστατικά και 350.000 θανάτους το 2022. Η νόσος αναπτύσσεται όταν κύτταρα στον τράχηλο υφίστανται αλλοιώσεις οι οποίες οδηγούν στον σχηματισμό προκαρκινικών κυττάρων. Τα κύτταρα αυτά σταδιακά θα εξελιχθούν σε καρκινικά.
Ανατομία του τραχήλου της μήτρας & Τύποι καρκίνου Ο τράχηλος της μήτρας αποτελείται από δύο κύρια τμήματα:
Το όριο όπου συναντώνται το αδενικό επιθήλιο του ενδοτράχηλου και το πλακώδες επιθήλιο του εξωτράχηλου ονομάζεται μεταπλαστικό επιθήλιο. Οι περισσότερες περιπτώσεις καρκίνου του τραχήλου της μήτρας ξεκινούν σε αυτήν την περιοχή1,2.
Οι καρκίνοι του τραχήλου της μήτρας διακρίνονται με βάση τον τύπο των κυττάρων από τα οποία προέρχονται. Οι δύο κύριοι τύποι είναι:
1. Πλακώδες καρκίνωμα:
Περίπου το 90% των περιπτώσεων καρκίνου του τραχήλου είναι πλακώδη καρκινώματα, τα οποία αναπτύσσονται από τα κύτταρα του εξωτράχηλου.
2. Αδενοκαρκίνωμα:
Τα αδενοκαρκινώματα του τραχήλου αναπτύσσονται από τα αδενικά κύτταρα του ενδοτράχηλου, και αν και πιο σπάνια, τα τελευταία χρόνια εμφανίζονται με αυξημένη συχνότητα. Δεδομένου ότι αναπτύσσονται στο εσωτερικό τμήμα του τραχήλου, η ανίχνευσή τους μέσω προληπτικού ελέγχου είναι πιο δύσκολη συγκριτικά με το πλακώδες καρκίνωμα.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο καρκίνος του τραχήλου παρουσιάζει χαρακτηριστικά τόσο του πλακώδους καρκινώματος όσο και του αδενοκαρκινώματος. Αυτός ο τύπος ονομάζεται μικτός ή αδενοπλακώδες καρκίνωμα. Σπανιότερα, ο καρκίνος μπορεί να αναπτυχθεί από άλλους τύπους κυττάρων του τραχήλου1,2.
Σχεδόν όλα τα περιστατικά καρκίνου του τραχήλου της μήτρας (>99%), οφείλονται σε χρόνια και ενεργή λοίμωξη από κάποιον ιό ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV) υψηλού κινδύνου. Οι δύο πιο επικίνδυνοι τύποι είναι ο HPV 16 και ο HPV 18, οι οποίοι ευθύνονται για 70% των περιστατικών καρκίνου του τραχήλου της μήτρας.
Αν και ο HPV είναι η πιο συχνή σεξουαλικώς μεταδιδόμενη λοίμωξη, μόνο ένα μικρό ποσοστό (~10%) των γυναικών με λοίμωξη από HPV στον τράχηλο αναπτύσσουν μακροχρόνιες λοιμώξεις, οι οποίες τις θέτουν σε κίνδυνο για την ασθένεια1-3.
Δεδομένου ότι ο ιός HPV μεταδίδεται μέσω της σεξουαλικής επαφής, κάθε παράγοντας που αυξάνει την πιθανότητα λοίμωξης από τον ιό, αυξάνει και τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου. Επιβαρυντικοί παράγοντες αποτελούν4-6:
Οι ασθενείς με καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, συχνά δεν παρουσιάζουν κάποιο εμφανές σύμπτωμα, ειδικά στα αρχικά στάδια της νόσου. Τα συμπτώματα συνήθως εμφανίζονται σε πιο προχωρημένο στάδιο και περιλαμβάνουν1,4,7:
Ο εμβολιασμός κατά του HPV προλαμβάνει τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, και άλλους καρκίνους που σχετίζονται με τον ιό. Η μέγιστη προστασία επιτυγχάνεται όταν ο εμβολιασμός γίνεται πριν από την έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας, γι’ αυτό και συνιστάται σε αγόρια και κορίτσια 9-11 ετών. Στην Ελλάδα, ο εμβολιασμός παρέχεται δωρεάν για ηλικίες 9-18 ετών και συνιστάται σε ενήλικες υψηλού κινδύνου 18-45 ετών8.
Το τεστ Παπανικολάου είναι βασικό για την έγκαιρη διάγνωση προκαρκινικών αλλοιώσεων του τραχήλου της μήτρας, ενώ το HPV τεστ ανιχνεύει τους τύπους του ιού υψηλού κινδύνου, οι οποίοι σχετίζονται με την ανάπτυξη της νόσου.
Η χρήση προφυλακτικού μπορεί να μειώσει σημαντικά τον κίνδυνο μετάδοσης του ιού HPV και άλλων σεξουαλικώς μεταδιδόμενων λοιμώξεων.
Επικοινωνήστε με έναν επαγγελματία υγείας για τρόπους που μπορούν να σας βοηθήσουν να κόψετε το κάπνισμα. Με αυτό το τρόπο θα βελτιώσετε την άμυνα του οργανισμού και θα μειώσετε τον κίνδυνο καρκίνου του τραχήλου και άλλων σοβαρών ασθενειών.
To Τεστ Παπανικολάου (Pap τεστ) είναι μια απλή και ανώδυνη γυναικολογική εξέταση, κατά την οποία λαμβάνεται δείγμα από τον τράχηλο για να ελεγχθούν προκαρκινικές αλλοιώσεις που μπορεί να οδηγήσουν σε καρκίνο αν δεν αντιμετωπιστούν θεραπευτικά9.
Η νόσος έχει περιοριστεί στο τράχηλο της μήτρας.
Στάδιο ΙΑ:
Η νόσος ανιχνεύεται μόνο με το μικροσκόπιο, με μέγιστο βάθος διήθησης ≤ 5 mm.
Στάδιο ΙΒ:
Η νόσος είναι ορατή με γυμνό μάτι, με μέγιστο βάθος διήθησης > 5mm.
Η νόσος έχει επεκταθεί στους γύρω ιστούς του τραχήλου της μήτρας, χωρίς όμως να διεισδύσει στους λεμφαδένες.
Η νόσος έχει επεκταθεί στο κατώτερο τμήμα του κόλπου ή στους γειτονικούς ιστούς έως το πυελικό τοίχωμα (τα πλάγια τοιχώματα της λεκάνης) ή έχει επηρεάσει τα νεφρά ή τους λεμφαδένες.
Η νόσος έχει επεκταθεί στην ουροδόχο κύστη, το ορθό ή έχει κάνει απομακρυσμένες μεταστάσεις σε άλλα όργανα (π.χ. στους πνεύμονες ή τα οστά)10.
Η θεραπεία για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας εξαρτάται από το στάδιο της νόσου. Οι κύριες θεραπευτικές προσεγγίσεις περιλαμβάνουν:
Κωνοειδής εκτομή:
Αφαίρεση ενός μικρού κωνοειδούς τμήματος του τραχήλου της μήτρας, συνήθως σε αρχικά στάδια με προκαρκινικές αλλοιώσεις.
Τραχηλεκτομή:
Αφαίρεση του τραχήλου της μήτρας, συχνά σε πρώιμο στάδιο του καρκίνου.
Ολική υστερεκτομή:
Αφαίρεση της μήτρας και του τραχήλου της μήτρας. Μπορεί να περιλαμβάνει και αφαίρεση των γύρω λεμφαδένων.
Ριζική υστερεκτομή:
Αφαίρεση της μήτρας, του τραχήλου, των γύρω ιστών και των λεμφαδένων.
Χρησιμοποιείται για την καταστροφή καρκινικών κυττάρων μέσω ακτινοβολίας . Μπορεί να χρησιμοποιηθεί πριν ή μετά τη χειρουργική επέμβαση ή σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία.
Χρησιμοποιείται για την καταπολέμηση του καρκίνου μέσω φαρμάκων που σκοτώνουν τα καρκινικά κύτταρα ή περιορίζουν την ανάπτυξή τους. Εφαρμόζεται κυρίως σε πιο προχωρημένα στάδια ή σε περίπτωση που ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί.
Πρόκειται για νεότερες θεραπείες οι οποίες στοχεύουν σε καρκινικά κύτταρα με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, αφήνοντας ανέπαφα τα υγιή κύτταρα του σώματος. Χρησιμοποιούνται όταν ο καρκίνος δεν ανταποκρίνεται σε άλλες θεραπείες ή βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο.